γεννήθηκε στο Αϊβαλί (Κυδωνιές) της Μ. Ασίας στις 4 Μάρτη 1904. Βενέζης λεγόταν ο παππούς του Δημήτριος (από τη πλευρά της μητέρας του). Είχε 6 αδέρφια.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Αϊβαλί, μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1914.
Με το ξέσπασμα του πολέμου ο πατέρας του και μια αδερφή του αποκλείστηκαν στη Μ. Ασία ενώ η υπόλοιπη οικογένεια κατέφυγε στη Μυτιλήνη, όπου ο ίδιος γράφτηκε στο γυμνάσιο. Το 1919 επέστρεψαν όλοι στο Αϊβαλί (είχε προηγηθεί η αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στη Μ. Ασία) εκτός απ' την 'Αρτεμη, κόρη της οικογένειας, που πέθανε από επιδημία ισπανικής γρίππης στη Μυτιλήνη.
Το Σεπτέμβρη του 1922 η οικογένειά του εγκατέλειψε οριστικά πλέον τη Μ. Ασία. Ο ίδιος όμως δεν πρόλαβε να επιβιβαστεί στο πλοίο: τον έπιασαν αιχμάλωτο μαζί με 3.000 ακόμη Έλληνες Μικρασιάτες και τον έστειλαν στα τάγματα εργασίας για 14 μήνες, αλλάήταν ένας από τους 23 αιχμαλώτους-επιζώντες της ομάδας του. Όταν αφέθηκε ελεύθερος το 1923, επέστρεψε στη Λέσβο για να βρει την οικογένειά του. Εκεί εργάστηκε αρχικά στο Πλωμάρι ως υπάλληλος της Διευθύνσεως Κτημάτων εξ Ανταλλαγής του Υπ. Γεωργίας και στη συνέχεια ως υπάλληλος στις τράπεζες Εθνική κι Ελλάδος. Εκεί υπήρχε αξιόλογη λογοτεχνική κίνηση με πρωτεργάτη τον Στράτη Μυριβήλη, (η λεγόμενη και Λεσβιακή 'Ανοιξη). Αυτός μάλιστα τον παρακίνησε να καταγράψει την αιχμαλωσία του.
Ο Βενέζης ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες, κάνοντας γνωστή την ελληνική λογοτεχνία στο εξωτερικό. Πέθανε το 1973.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
Το νούμερο 31328 (1924/1931)
Στο πρώτο του αυτό πεζογράφημα ο Βενέζης καταγράφει τις εμπειρίες του από την δεκατετράμηνη αιχμαλωσία στα τάγματα εργασίας.
Γαλήνη (1939)
Στο μυθιστόρημα "Γαλήνη" (1939) ο Βενέζης αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας προσφύγων από την Μικρασία, που έρχονται να εγκατασταθούν, το 1923, στην έρημη τότε γη της Αναβύσσου.
Αιολική γη (1943)
Το μυθιστόρημα αυτό αναφέρεται στα παιδικά χρόνια του αφηγητή, του μικρού Πέτρου, στο υποστατικό του παππού του στα Κιμιντένια, βουνά της Μ. Ασίας απέναντι από τη Μυτιλήνη, στις αρχές του 20ου αιώνα. Εκεί παραθερίζει κάθε καλοκαίρι με τις τέσσερις αδελφές του, τη Λένα, την Άρτεμη, την Αγάπη και την Ανθίππη.
Στο μυθιστόρημα "Γαλήνη" (1939) ο Βενέζης αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας προσφύγων από την Μικρασία, που έρχονται να εγκατασταθούν, το 1923, στην έρημη τότε γη της Αναβύσσου. Από την ομαδική απόγνωση ξεχωρίζουν σιγά σιγά τα πρόσωπα, το πάθος για τη ζωή που πρέπει να συνεχιστεί, τα όνειρα που ριζώνουν για να χτυπηθούν και πάλι από τη μοίρα, η αναζήτηση της λύτρωσης και της γαλήνης.
Το μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη έγινε τηλεοπτική σειρά 29 επεισοδίων το 1976 σε σκηνοθεσία Κώστα Λυχναρά.
Ακολουθούν σύνδεσμοι στα επεισόδια της σειρά αυτής, όπως βρίσκονται ψηφιοποιημένα στο αρχείο της ΕΡΤ.
Είναι κάτι στιγμές, τρυφερές και λεπτές, σαν κλωστές τυλιγμένες σ' αδράχτι, σε γυρνούν απαλά, σε μεθούν σιωπηρά, σε γεμίζουν με πείσμα και άχτι...
για όλα αυτά που ζητάς, για πολλά που πονάς, για το τίποτε μιας ευτυχίας, και γυρνάς σαν τρελός, του καθρέφτη εαυτός, θύμα-θύτης κακής συγκυρίας.
Πλημμυρίζουν το χθες μαγεμένες σκιές, που ξοπίσω μου γράφουν τροχιά, με κρατούνε θαρρώ σαν αλήθειες παλιές σε λαβύρινθο δέσμιο βαθιά.
Είναι κάτι στιγμές, σα μικρές πινελιές ζωγραφιάς που δεν έχει τελειώσει, λείπουν λίγα ακριβά των χρωμάτων νερά, για να δώσουν του τόπου τη γνώση.
Για τους κήπους της γης, για το ροζ της αυγής, για το κύμα που απόμεινε μόνο, να χαϊδεύει με αφρούς, τους πικρούς μας καημούς και να διώχνει της πίκρας τον πόνο.
ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ: "Μάϊσσα σελήνη" (2005) Μουσική: Νίκος Παπάζογλου Ερμηνεία: Νίκος Παπάζογλου Στίχοι: Πολυξένη Βελένη από την ταινία: "Η Νοσταλγός" βασισμένη στο ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη Σκηνοθεσία: Ελένη Αλεξανδράκη Στον ρόλο της Νοσταλγού η Όλια Λαζαρίδου